MultiWaterWerk: Renovatie Lorentz- en Stevinsluizen
23 september, 2016
In Kornwerderzand en Den Oever wordt flink aan de weg getimmerd. Zowel in 2015 als in 2016 werd en wordt hard gewerkt aan diverse werktuigbouwkundige, civiele en elektrotechnische renovaties van de Lorentz- en Stevinsluizen en -draaibruggen in de Afsluitdijk bij Kornwerderzand en Den Oever. En renovatie is een hot item binnen de natte infra.
In OTAR Magazine bijvoorbeeld, het vakblad voor managers beheer en onderhoud infrastructuur en mobiliteit, publiceerde onlangs een special over het programma MultiWaterWerk. Rijkswaterstaat staat namelijk voor een enorme vervangingsopgave tot 2050 van 52 sluizen door heel Nederland. Deze sluizen zijn voor het merendeel aan het begin van de vorige eeuw gebouwd en bereiken de komende jaren het einde van hun levensduur. Voor dit project bundelen oppdrachtgever, marktpartijen en kennisinstituten hun kennis en kunde via Bouwcampus. Zo moet de meest efficiente, innovatieve, maar vooral de beste oplossing worden bereikt. Onderstaande artikel over de renovatie van de Lorentz- en Stevinsluizen, paste dan ook perfect in deze uitgave van OTAR Magazine.
Wat is er tot nu toe in Kornwerderzand gebeurd?
Croonwolter&dros en ARCADIS Nederland, verenigd in de combinatie SHERPA v.o.f., voeren daar in opdracht van Rijkswaterstaat het regulier én groot onderhoud uit, zoals ze dat ook doen voor de andere RWS sluiscomplexen in het IJsselmeergebied. Wat is er daar tot nu toe gebeurd?
De voorbereiding van de grootschalige verbeteringen aan de Lorentzsluizen begon in 2014 en kreeg fysiek gestalte in 2015. Een ingrijpende verandering betrof het integreren van de afzonderlijke bedieningslocaties van de bruggen en de sluizen. Dat werd voorheen gedaan door twee personen op twee plaatsen en vanaf nu vanuit één verkeerstoren (bij de sluizen) door één bedienaar. Hiertoe kreeg de bedieningslocatie twee consoles, een voor de bruggen en een voor de sluizen, die met een druk op de knop elkaars taken kunnen overnemen. Om de veiligheid van de brugdraaiing en het spui- en schutproces te garanderen en zelfs te vergroten, zijn op alle kritische plaatsen camera’s geplaatst. De uitstekende beeldkwaliteit hiervan werd bereikt door de aanleg van glasvezel naar deze punten. Voor alle overige functies, zoals besturing en communicatie, is behalve van nieuw glasvezel ook bestaande bekabeling hergebruikt. Onder de camera’s zijn luidsprekers geplaatst. Hiermee kan het vaar- en wegverkeer ook ter plekke direct worden geïnformeerd en geïnstrueerd. De kwaliteit van alle audio (inclusief marifonie) werd sterk verbeterd tot grote tevredenheid van schippers en bedienaars.
Flexibel improviseren
Alle aandrijfmechanismen van de sluizen zijn vernieuwd. Sommige zijn 80 jaar oud en hadden nieuwe lagers nodig. Tijdens deze werkzaamheden kwamen diverse onverwachte tegenvallers naar voren die door SHERPA-partner Hollandia flexibel improviserend werden opgelost. Zo konden bijvoorbeeld de lagers van de grote Panama-tandwielen, die de sluisdeuren openen en sluiten, niet ter plekke worden verwijderd maar moesten elders onder hoge druk worden losgemaakt. Ook de houten sluisdeuren werden vernieuwd en de 40 jaar oude stormvloeddeuren werden gelicht voor conserverende behandeling en konden voorzien van nieuwe lagers worden teruggehangen.
Palen slaan
De houten remming- en geleidewerken van waarschijnlijk zo’n 80 jaar oud waren aan vernieuwing toe. Deze zijn inmiddels voor het merendeel vernieuwd. De vraag van de gemeente of deze werken in hout konden worden uitgevoerd teneinde het originele karakter te behouden kon om technische redenen helaas niet worden gehonoreerd. De remming- en geleidewerken moeten de steeds grotere en zwaardere schepen geleiden en opvangen. Bij stuurfouten worden hiermee zowel de schepen als de wal en de sluizen beschermd. Met hout is dit gezien de krachten die hiermee gepaard gaan, niet langer haalbaar. Voor de nieuwe remming- en geleidewerken moesten 15 meter lange stalen palen in de bodem worden geslagen. Dat kon niet zomaar worden gedaan. Eerst moest een Niet Gesprongen Explosieven (NGE) bodemonderzoek worden uitgevoerd naar de mogelijke aanwezigheid van bommen uit de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast vond onderzoek plaats, met duikers, naar de mogelijke aanwezigheid van kabels. Het laatste bleek niet overbodig. Zo werden kabels gevonden die op geen enkele KLIC-kaart aanwezig waren. Dit laatste betrof o.a. een 10 kV kabel van een nutsbedrijf. Aan deze nieuw geslagen palen ‘hangen’ nu de nieuwe drijvende geleidewerken. Wanneer een schip een geleidewerk raakt, beweegt de stalen paal mee vanuit de zandbodem om na belasting weer terug te veren naar zijn oorspronkelijke positie. Aan de contactzijde van het remming- en geleidewerk zorgt een dikke kunststof (acoriet) bekleding voor bescherming van zowel schip als geleidewerk. De nieuwe, langere geleidewerken bieden ook meer ruimte voor wachtende schepen om af te meren. Het sluizencomplex biedt nu een rustiger beeld voor schipper en bedienaar doordat de bestaande en nieuwe stalen remming- en geleidewerken harmonieuzer tot elkaar staan opgesteld.
Kwetsbare draaibruggen
De draaibruggen van Kornwerderzand zijn gevoelig voor storingen. Dit heeft een aantal oorzaken. Zo is de constructie slank van ontwerp terwijl de aslasten van het wegvervoer door de jaren heen steeds zwaarder zijn geworden. Verder vangen de donkere slijtlaag van het wegdek en het staal veel (zon)warmte op waardoor uitzetting plaatsvindt. Lasreparaties aan het rijdek zorgen ook weer voor veranderingen in de vorm van de slanke constructie. De optelsom van al deze factoren wil nog wel eens voor problemen zorgen. De zuidelijke brug ondervangt een deel van de risico’s met een eigen koelsysteem, de noordelijke brug beschikt niet over dit systeem omdat er jaren lang geen noodzaak voor bestond. Dat is veranderd. De laatste jaren kon het gebeuren dat deze brug door uitzetting niet in gesloten positie kon terugkeren. Daarom heeft TBI Servicis in 2015, in opdracht van SHERPA, het landdeel aan oostzijde ingekort waardoor nu een gemiddeld 5 centimeter brede sparing tussen brug en landhoofd zit. Aan de westzijde moet deze sparing nog worden gerealiseerd. De noordelijke brug wordt, wanneer nodig, handmatig met water gekoeld, aangezien recentelijk is vastgesteld dat de brug nu op het westelijk hoofd vastloopt.
Wit in plaats van groen
Daarnaast bestond de renovatie (2014-2015) van de draaibruggen uit het opknappen van het bewegingswerk, het conserveren van de stalen brug en het aanbrengen van een nieuwe slijtlaag op het wegdek. Er werden zo’n tweehonderd scheuren in het staal van de bruggen aangetroffen, hierdoor breidde de opdracht uit naar reparatie van 3 van de 4 bruggen. Verder werden de bruggen -om de zon minder kans op uitzetting te geven- aan de zuidzijde voorzien van witte verf, in plaats van het groen aan de noordzijde, wat de traditionele monumentale kleur is.
De laatste loodjes
Nog geen dag nadat de aangepaste vloeddeur van het binnenhoofd van de grote kolk opnieuw in gebruik was genomen, werd hij aangevaren door een schip. Niet alleen de deur maar ook de betonnen kolkwand liepen hierbij schade op. Dit werd, onder regie van SHERPA, snel functioneel hersteld door het inhijsen van de op het complex aanwezige wisseldeur. Dit gebeurde door de firma’s Hollandia, HEBO Maritiem en Boonzaaijer. Definitief herstel vindt plaats met een nieuwe deur, waarbij oude delen worden hergebruikt, in december 2016. Het laatste grote onderdeel van de renovatie op de Lorentzsluizen betreft voor 1 juli de ombouw van de houten remmingwerken van de oostelijke doorvaart en bij de kleine sluis aan de IJsselmeerkant. Deze worden in het laatste kwartaal van 2016 vervangen voor nieuwe metalen remming- en geleidewerken. Van deze laatste operatie zal het scheepvaartverkeerverkeer nauwelijks hinder ondervinden. Dat laatste is ook het doel van alle inspanningen die van 2013 tot en met 2016 zijn geleverd: een probleemloze doorstroom van en scheepvaart- en wegverkeer bij de Lorentzsluizen.
Dit najaar zijn de Stevinsluizen aan de beurt
De grote ombouw van de Stevin schutsluizen en draaibruggen, die min of meer gelijk zijn aan die van de Lorentz, staat gepland van 5 september tot en met 16 oktober 2016. In die periode is het Stevinsluiscomplex gesloten voor scheepvaart en fungeren de Lorentzsluizen als alternatieve corridor door de Afsluitdijk.