Westerscheldetunnel: Innovatie tijdens renovatie

Met 6,6 kilometer is de Westerscheldetunnel de langste verkeerstunnel van Nederland. De tunnel werd in 2003 geopend. Inmiddels zijn de verkeers- en tunneltechnische installaties (VTTI) toe aan grootschalige renovatie. De voorbereidingen zijn in volle gang. Croonwolter&dros, Mobilis en BAM slaan hiervoor de handen ineen.

Jaarlijks passeren ruim zes miljoen voertuigen de Westerscheldetunnel. Twee buizen met elk twee rijstroken maken een snelle en veilige doorstroming mogelijk; in vijf minuten ben je van Zeeuws-Vlaanderen in Zuid-Beveland en andersom. Dat vereist betrouwbare Verkeers- en Tunnel Technische Installaties (VTTI). Daarvoor zijn sinds 13 maart 2013 Croonwolter&dros, Mobilis en BAM verantwoordelijk, verenigd in 'Westerscheldetunnel Maintenance' (WM). “We zorgen voor het onderhoud en de renovatie van de VTTI”, vertelt projectmanager Weslie Saarloos van Croonwolter&dros. “Omdat een aantal systemen aan het eind van de technische levensduur is gekomen, bereiden we momenteel een grootschalige renovatie voor. Die richt zich op de verkeerssystemen, de communicatiesystemen, het besturingsysteem, de bediening en het transmissiesysteem.”

Meer dan 1.000 contracteisen

Om in 2018 een installatie op te kunnen leveren wat voldoet aan de laatste stand van de techniek is WM in 2015 gestart met de voorbereidingen. Allereerst heeft WM de eisen die aan de VTTI worden gesteld grondig doorgenomen. Geen sinecure, vertelt systeemarchitect en systems engineer Marcel van de Ven. “Er zijn meer dan 1.000 contracteisen gespecificeerd voor vijftien verschillende deelsystemen. We hebben die stuk voor stuk doorgenomen, om vast te stellen of ze maar voor één uitleg vatbaar zijn. Driehonderd van deze eisen hebben we samen met de opdrachtgever verder uitgespit. Deze flinke tijdsinvestering aan het begin van het traject zal zich uitbetalen in een snellere uitvoering en uiteindelijk een hoge tunnelbeschikbaarheid en een tevreden klant.”

State of the art in 2018

Er wordt gewerkt in de web based tool Relatics, waarin data en verbanden tussen de eisen worden opgeslagen. Hans van Lieshout is integraal ontwerpleider: “Het is een complex project met een enorm aantal eisen en verschillende deelsystemen die elkaar onderling beïnvloeden. Wil je de processen goed kunnen beheersen, dan heb je een systeem nodig dat alle projectinformatie inzichtelijk maakt. Dat kan met Relatics. Bovendien kan de opdrachtgever meekijken, waardoor hij een goed beeld heeft van de status van het project.”

Het project is extra uitdagend doordat de VTTI over een paar jaar 'state of the art' opgeleverd moet worden. De techniek staat niet stil. Wat op het moment de aanbesteding “state of the art” was kan nu zijn achterhaald door nieuwe technologieën. Mochten zich gaandeweg het traject mogelijkheden voordoen om de VTTI nóg geavanceerder vorm te geven, dan kunnen de plannen tussentijds gewijzigd worden. “Innovatie terwijl je werkt”, stelt Van Lieshout vast. “Dat betekent dus dat er op basis van technische ontwikkelingen afgeweken kan worden van het contract. Het is prettig dat de opdrachtgever ons hiervoor de ruimte en het vertrouwen geeft.”

Interfaces kritische factor

Na het vastleggen van de eisen, zijn de lead engineers van de deelsystemen aan de slag gegaan. Zij werken de deelinstallaties uit, daarbij rekening houdend met de koppelvlakken. “We kijken naar de impact die de deelsystemen op elkaar hebben, maar ook naar de impact op de systemen die níet in de scope van de renovatie zitten én naar de impact op het regulier onderhoud”, vertelt Ton Vos, die verantwoordelijk is voor de software. “Dat we dit al in de fase van het voorontwerp doen is vroeg, maar met reden: de interfaces zijn een kritische factor voor het welslagen van dit complexe project. Je wilt er niet gaandeweg achter komen dat een deelsysteem prachtig ontworpen is, maar dat het in het totaalontwerp niet klopt. Relatics bewijst daarbij zijn waarde.” De documenten zijn ingericht volgens de J-STD-016 standaard en worden vanuit Relatics gegenereerd. “Daarmee hebben we een goede tool voor het ontwikkelen van de VTTI en ook duidelijke reviewmomenten”, zegt Vos. Sterker nog: de gestandaardiseerde aanpak zorgt ervoor dat bij toekomstige tunnelprojecten het wiel niet opnieuw uitgevonden hoeft te worden.

Integraal

Hard- en software trekken tegelijk op. “We pakken het integraal aan”, benadrukt Van Lieshout. “Bij een eerder tunnelproject – de Sluiskiltunnel – hebben we ervaren hoe praktisch dat is.” Hij geeft een eenvoudig voorbeeld: “Als wij van de hardware-kant bijvoorbeeld besluiten dat we van een analoge naar een digitale camera gaan, dan moet de besturingslaag van Ton dit ondersteunen. Als we dat vroegtijdig onderkennen, voorkomen we in een later traject vertraging en faalkosten.” Om de afstemming nog directer te maken, zijn de teams Van Lieshout en Vos ook fysiek in dezelfde ruimte gaan werken. Met de opdrachtgever is wekelijks overleg. Saarloos prijst de samenwerking: “We hebben frequent overleg over de eisen aan het contract, de techniek, de risicobeheersing en de communicatie. Dat verloopt heel constructief.”

Meer tijd voor regressietesten

Inmiddels is het voorontwerp gereed en goedgekeurd. De fase van het definitief ontwerp ging begin april van start en loopt tot juni. Ondertussen wordt de backbone al aangelegd. “We leggen het glasvezelnetwerk en bijvoorbeeld honderden switches al aan terwijl de deelsystemen nog in ontwikkeling zijn”, zegt Saarloos. “Dan hoeven we dadelijk de systemen alleen nog maar in te pluggen. Omdat we nog niet exact weten wat we straks nodig hebben aan infrastructuur, gaan we aan de veilige kant zitten. Dat brengt een zekere overdimensionering met zich mee, maar dat valt weg tegen het grote voordeel dat we straks meer tijd hebben voor de regressietesten.” Er wordt ook zoveel mogelijk parallel opgebouwd en zo weinig mogelijk gebruik gemaakt van bestaande besturingskasten voor nieuwe installatieonderdelen. “Zo zorgen we ervoor dat de bestaande systemen gewoon hun werk kunnen blijven doen”, aldus Saarloos. Tot dusverre verloopt het project volgens het afgesproken proces, besluit Van de Ven. “We liggen op schema. Het Definitief Ontwerp is voor de zomer klaar, het Uitvoerings Ontwerp eind dit jaar. In 2017 gaan we bouwen en medio 2018 leveren  we op. Daar zorgt dit hechte team van specialisten met tunnel-ervaring gewoon voor.”